Quy định về thừa kế sau ly hôn mà chưa chia tài sản

Câu hỏi được biên tập từ chuyên mục tư vấn luật Dân sự của Công ty luật Đại Kim

>> Luật sư tư vấn pháp luật Dân sự, gọi:  0948 596 388

Trả lời:

Chào bạn, cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đề nghị tư vấn luật đến Bộ phận luật sư tư vấn pháp luật của Công ty Luật Đại Kim. Nội dung câu hỏi của bạn đã được đội ngũ luật sư của Chúng tôi nghiên cứu và tư vấn cụ thể như sau:

1. Cơ sở pháp lý: 

Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000;

Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

Bộ luật Dân sự năm 2005;

Bộ luật Dân sự năm 2015;

Luật Đất đai năm 2013;

Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 (Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, bổ sung năm 2012);

Nghị định số 140/2016/NĐ - CP về lệ phí trước bạ.

2. Luật sư tư vấn:

Theo thông tin bạn cũng cấp, tài sản căn nhà 100m2 đó mua sau khi vợ chồng anh chị bạn kết hôn (vì vợ chồng anh chị bạn kết hôn năm 1995 và năm 1997 thì anh trai bạn mua nhà, đứng tên trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Năm 2006 thì hai vợ chồng anh chị đã ly hôn nhưng lại không giải quyết tài sản là căn nhà đó trong quyết định ly hôn. Xem xét có hai khả năng có thể xảy ra:

- Thứ nhất, nếu căn nhà được mua bằng tiền của cả hai vợ chồng trong thời kì hôn nhân còn tồn tại và cũng không có giấy tờ gì anh trai bạn để lại chứng minh căn nhà mua bằng tiền của riêng người chồng thì khi ly hôn căn nhà đó được xác định là tài sản chung của hai vợ chồng bởi theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 (vẫn còn hiệu lực tại thời điểm anh chị bạn ly hôn năm 2006 nhưng hiện nay đã hết hiệu lực) quy định tại khoản 2 Điều 95 về nguyên tắc chia tài sản chung khi ly hôn: "Tài sản chung của vợ chồng về nguyên tắc được chia đôi, nhưng có xem xét hoàn cảnh của mỗi bên, tình trạng tài sản, công sức đóng góp của mỗi bên vào việc tạo lập, duy trì, phát triển tài sản này. lao động của vợ, chồng trong gia đình được coi như lao động có thu nhập". Trong trường hợp này bạn không nói rõ sau khi ly hôn chị dâu bạn sau khi ly hôn còn ở căn nhà cùng con trai hay không? Trong quyết định ly hôn của hai anh chị không có việc chia tài sản là căn nhà có thể do hai chị thỏa thuận được về việc để anh trai bạn quản lý hoặc anh trai bạn sẽ thanh toán phần giá trị căn nhà cho chị bạn. Do không có thông tin gì nên sâu khi anh bạn mất, tài sản là căn nhà đứng tên anh khi xem xét giá trị sẽ được xác định là tài sản chung của vợ chồng sẽ chia một nửa cho người vợ, một nửa còn lại là di sản sẽ chia cho các đồng thừa kế ở hàng thứ nhất. 

Anh bạn mất năm 2015 và đến năm 2016 gia đình mới ra văn phòng công chứng khai nhận di sản, thời điểm này Bộ luật Dân sự năm 2015 chưa có hiệu lực, việc giải quyết thừa kế vẫn áp dụng theo Bộ luật Dân sự năm 2005. Điểm a khoản 1 Điều 676 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định về hàng thừa kế thứ nhất theo pháp luật bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi,con đẻ, con nuôi của người để lại di sản. Trong trường hợp này văn phòng công chứng xác định chị dâu bạn cũng là một đồng thừa kế đối với di sản anh bạn để lại là sai, phần một nửa căn nhà chia cho chị bạn là tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn nhưng đến thời điểm này mới chia. Đối với một nửa căn nhà còn lại thì những người được quyền thừa kế là mẹ bạn, con trai anh bạn. Do đó, việc thỏa thuận thống nhất cho mẹ bạn được hưởng toàn bộ mảnh đất đó là không đúng quy định pháp luât. Trong trường hợp này vẫn phải chia đôi căn nhà, một nửa cho chị dâu bạn, một nửa chia đôi tiếp cho mẹ bạn và con trai anh bạn. Khi mà chị dâu bạn không muốn nhận phần tài sản đó thì có thể viết giấy tặng cho mẹ bạn, phần di sản thừa kế 1/4 căn nhà con trai anh bạn được hưởng nếu cháu vẫn còn nhỏ dưới 18 tuổi thì chị dâu bạn sẽ đại diện nhận thay.

- Thứ hai, nếu khi anh chị bạn ly hôn, mảnh đất không được chia trong quyết định ly hôn do Tòa án đó đã xác định là tài sản riêng của anh trai bạn thì người được hưởng thừa kế ở hàng thừa kế thứ nhất đối với di sản này chỉ có mẹ bạn và con trai anh bạn. Chị dâu bạn đã ly hôn với anh trai bạn năm 2006 sẽ không còn tư cách hưởng thừa kế tài sản của chồng cũ nữa. Việc chị dâu bạn cũng đến khai nhận thừa kế và thỏa thuận di sản như vậy là sai. Di sản lúc này chia đôi cho mẹ bạn và con trai anh bạn, 

Điều 20 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định:

"1. Người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi hoặc pháp luật có quy định khác.

2. Trong trường hợp người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi có tài sản riêng bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thì có thể tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự mà không cần phải có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác."

Theo quy định trên thì con trai nhỏ của anh bạn không thể tự mình xác lập, thực hiện việc phân chia di sản thừa kế với những đồng thừa kế khác, mà phải thực hiện thông qua người đại diện là chị dâu bạn. Như vậy, trong văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế lúc này có mẹ bạn và chị dâu bạn với tư cách đại diện cho con trai nhận thừa kế chứ không phải là chị dâu bạn được nhận thừa kế.

Sau khi đã thỏa thuận thống nhất để mẹ bạn hưởng toàn bộ di sản là mảnh đất của anh trai bạn thì mẹ bạn sẽ được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và không phải nộp tiền sử dụng đất theo điểm c Khoản 1 Điều 100 Luật Đất đai năm 2013: 

"Điều 100. Cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư đang sử dụng đất có giấy tờ về quyền sử dụng đất
1. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ổn định mà có một trong các loại giấy tờ sau đây thì được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất và không phải nộp tiền sử dụng đất:
c) Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất; giấy tờ giao nhà tình nghĩa, nhà tình thương gắn liền với đất".

Căn cứ Điều 4 về thu nhập được miễn thuế tại Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 (sửa đổi, bổ sung năm 2012, 2014) quy định: "1. Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản giữa vợ với chồng; cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi; cha chồng, mẹ chồng với con dâu; cha vợ, mẹ vợ với con rể; ông nội, bà nội với cháu nội; ông ngoại, bà ngoại với cháu ngoại; anh, chị, em ruột với nhau." Như vậy mẹ bạn không phải chịu thuế thu nhập cá nhân khi nhận thừa kế mảnh đất của anh trai bạn.

Khoản 10 Điều 9 Nghị định số 140/2016/NĐ - CP quy định đối tượng miễn lệ phí trước bạ: "Nhà, đất nhận thừa kế hoặc là quà tặng giữa: Vợ với chồng; cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi; cha chồng, mẹ chồng với con dâu; cha vợ, mẹ vợ với con rể; ông nội, bà nội với cháu nội; ông ngoại, bà ngoại với cháu ngoại; anh, chị, em ruột với nhau nay được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất." Do đó, mẹ bạn cũng không phải nộp lệ phí trước bạ.

3. Bài viết tham khảo thêm:
>> Thủ tục tặng cho di sản thừa kế?
>> Thủ tục nhận thừa kế từ những người thừa kế ?

Trên đây là tư vấn của Luật Đại Kim về Quy định về thừa kế sau ly hôn mà chưa chia tài sản. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại số: 0948 596 388 để được giải đáp.

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng./.

Bộ phận tư vấn pháp luật Dân sự - Công ty luật Đại Kim